Cahiliyyə cəmiyyəti davamlı olaraq gələcək üçün plan qurur və bunun həmişə öz istədiyi kimi davam etməsini istəyir. Bu səbəbdən, anidən gələn bir xəstəlik və ya gözlənilməz qəza ilə bütün həyatları alt-üst olur. Çünki plan qurarkən xəstəlik və ya qəza kimi hadisəni heç düşünmürlər. Hətta bir çoxu sağlam bədənə sahib olsa da -hər gün minlərlə insanın başına gələn- bu cür hadisə ilə qarşılaşacaqlarını heç düşünmürlər.

Buna görə, cahiliyyə toplumu belə bir vəziyyətdə üsyankarlığa başlayır. “Mənim başıma niyə bu gəldi” kimi düşüncə ilə qədərə zidd davranırlar. İnkarçıların bu məntiqlə xəstəlik və ya qəza zamanı təvəkkül etməsi və ya hadisəyə xeyirlə baxması mümkün deyil.

Qədər həqiqətini qavramayan bu insanlar xəstəliyin səbəbini yalnız virus və mikroblarda görürlər. Yenə eyni şəkildə, maşın qəzasında bunun tək səbəbini pis sürücüdə axtarırlar. Halbuki həqiqət belə deyildir. Xəstəliyə səbəb olan hər mikroorqanizm və ya insana zərər verən hər vasitə, hər insan Allah`ın səbəb olaraq yaratdığı varlıqlardır. Bu varlıqların heç biri başıboş deyil. Hamısı ancaq və ancaq Allah`ın idarəsi ilə hərəkət edir. Əgər insan bir virus üzündən ağır xəstəliyə tutulursa, bu, uca Allah`ın bilgisi daxilindədir. Əgər maşın adamı vurub şikəst edirsə, bu da Allah`ın yaratdığı qədərdir. İnsan nə edirsə-etsin, bunları dəyişdirə bilməz, qədərindən tək bir anı çıxara bilməz. Çünki qədər bir bütün olaraq yaradılır. Sonsuz qüdrət sahibi Allah`a təslim olan, Onun sonsuz ağıl və rəhmətinə güvənən insan üçün xəstəlik də, qəza da, digər müsibət kimi görünən hadisələr də sonu xeyirlə bitəcək keçici imtahanlardır. Əhəmiyyətli olan Allah`a iman edən, Onun yaratdığı qədərə təslim olan insanların çətinlik və xəstəlik vaxtlarında gözəl əxlaq göstərməsidir.

Xəstəlik və qəzalarda möminlər səbirli və əxlaqlı davranırlar və bu hadisələr onlar üçün Allah`a yaxınlaşmağa bir fürsətdir. Quranda çətinliklə yanaşı, xəstəlik zamanı da səbir etməyin əhəmiyyəti vurğulanmışdır:

Lakin yaxşı əməl (sahibləri) Allah`a, axirət gününə, mələklərə, kitablara, peyğəmbərlərə iman gətirən, sevdiyi malı qohum-əqrəbaya, yetimlərə, kasıblara, müsafirlərə, dilənənlərə və kölələrin azad edilməsinə sərf edən, namaz qılıb zəkat verən, əhd bağladıqda əhdlərini yerinə yetirən, sıxıntı və xəstəlik üz verdikdə, habelə döyüşdə səbir edən şəxslərdir. Onlar imanlarında doğru olanlardır. Müttəqi olanlar da elə məhz onlardır. (Bəqərə surəsi, 177)

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, ayədə xəstəlik dövrünün də vurğulanması düşündürücüdür. Fiziki narahatlıqla qarşılaşan insan gözəl əxlaq göstərmək üçün bütün bunların bir imtahan olduğunu, xəstəliyi və şəfasını da yaradanın yalnız Allah olduğunu düşünməlidir. Əgər insan bunlardakı xeyir və hikmətləri düşünərsə, bunları həmin vaxt görməsə də, həmin çətinlikdən karlı çıxar. Dünyada müvəqqəti çətinlik çəkər, lakin Allah`ın izni ilə, axirətdə Rəbbimizə təslim olduğundan dolayı mükafat almağı ümid edə bilər.

Ancaq unutmaq olmaz ki, bu həqiqəti anlamaq və həqiqətən, belə hadisə ilə qarşılaşdıqda gözəl əxlaq göstərmək çox önəmlidir. Buna görə, bütün xəstəliklərin hikmətlə yaradıldığını unutmamalıdır. Allah diləyərsə, insan heç vaxt xəstə olmaz, ağrı və acı çəkməz. Lakin insan belə çətinliyə rast gələndə bilməlidir ki, bunun həm dünyanın keçici olduğunu, həm də Allah`ın sonsuz gücünü anlaması baxımından çox hikməti vardır.

Bu hissədə bu hikmətlərin bir neçəsindən söz açacağıq və xəstəlik, qəza kimi hadisələrdə səmimi möminin necə təvəkküllü və müti olacağından bəhs edəcəyik.

Xəstəlik insana acizliyini və Allah`a möhtac olduğunu xatırladır

Xəstəlik zamanı insanın o günə qədər sağlam olduğu bədəni gözlə belə görülməyən virus və mikroblara məğlub olur. Bilindiyi kimi, bir çox xəstəlik halsızlıq, müxtəlif ağrı və acı ilə özünü büruzə edir. Hətta bəzi xəstəliklərdə insan yataqdan belə qalxa bilməyəcək dərəcədə yorğun olur, yaxud çox ağrıyır. Mikroskopik bir virusun bədəndə meydana gətirdiyi bu zəifliyə əngəl ola bilməyən insan bu zaman acizliyini və Allah`a nə qədər möhtac olduğunu çox yaxşı başa düşür. Beləcə, sağlam ikən böyüklənən, sahib olduqları ilə qürrələnən insan lazımi kimi düşünmədiyi bu həqiqəti görə bilər və hər şeyin yaradıcısı Rəbbimizin sonsuz qüdrətini daha yaxşı təqdir edər.

Xəstəliklə birlikdə sağlamlığın Allah`ın bir lütfü və neməti olduğu daha yaxşı başa düşülür

Gündəlik həyatda çox vaxt düşünülməyən mövzulardan biri də sağlam olmağın nə qədər böyük nemət olmasıdır. Uzun müddət xəstə olmayan, rahatsızlıq və ya ağrı-acı hiss etməyən insan bu duruma alışır. Lakin ani bir xəstəliklə qarşılaşanda sağlam olmağın Allah`ın bir lütfü olduğunun fərqinə varır. Çünki bir şeyin dəyəri o şey itəndə və ya ondan məhrum olanda çox yaxşı bilinir. Məşhur İslam mütəfəkkiri Səid Nursinin dediyi kimi:

“Soyuq olmazsa, isti bilinməz. Zövqü olmaz. Aclıq olmazsa, yemək ləzzət verməz. Mərəz olmazsa, səhhət ləzzətsizdir. Yəni hər şey ziddi ilə anlaşılır və qiymət qazanır”.

İnsan ciddi xəstəlik zamanı dünyanın müvəqqəti olduğunu,ölüm və axirəti daha çox düşünməyə başlayır

İnsanların çoxu təhlükəli xəstəliyə tutulanda və ya bədəninin bir üzvünü itirəndə bunu çox pis hadisə kimi görürlər. Halbuki həmin adamın xəstəliyi bəla kimi deyil, axirətdə xilas olması və Allah`a yönəlməsi üçün ona verilə bilər. Çünki ciddi xəstəliyə tutulan insanın şüuru təbii olaraq daha açıq olur. Çətin xəstəlik insanın vərdişlərə əsaslanan əhvaldan, yəni qəflətdən çıxıb həyatın mənasını və axirət həqiqətini daha çox düşünməsinə səbəb olur. İnsan dünyaya bağlılığın mənasız olduğunu və ölümün nə qədər yaxın olduğunu başa düşür. Bütün həyatını qəflət içində keçirdiyi halda, heç gözləmədiyi anda xəstələnməsi axirət həyatının və Allah`ın rizasını qazanmağın əhəmiyyətini anlamağına vəsilə olur.

İnsanın Allah`a duası və yaxınlığı artır

Ciddi xəstəliyin bədəndə təsiri göründükcə bir çox insan düşünməkdən qaçdığı ölümü düşünməyə başlayır və bu vəziyyətdə, insan səmimi şəkildə Allah`a dua edib sağalmağı istəyir. Həyatı boyu heç dua etməyən insan belə, amansız xəstəlik qarşısında Allah`a yalvarmağa ehtiyac duyur. Rəbbimizə qarşı çox səmimi dua edir, bu səbəbə görə də Allah`a yaxınlığı artır. Əgər həmin adam sağalanda da eyni səmimiyyətlə dua etməyə davam edərsə və nankorluq etməzsə, həmin xəstəlik onun ixlaslı həyat yaşamasına vəsilə olmuş olar.

Allah Quranda belə çətin zamanlarda Özünə yönələn insanları xəbər vermişdir. Ayələrdə buyurulur:

İnsana nemət verdiyimiz zaman üz çevirib uzaq durar. Ona bir pislik toxunduqda isə uzun-uzadı yalvarıb-yaxarar. (Fussilət surəsi, 51)

İnsana bir sıxıntı üz verən zaman uzananda da, oturanda da, ayaq üstə duranda da Bizə dua edər. Lakin onu sıxıntıdan qurtardıqda ondan ötrü Bizə heç dua etməmiş kimi çıxıb gedər. Həddi aşanlara etdikləri əməllər beləcə yaxşı göstərildi. (Yunis surəsi, 12)

İnsanların başına bir bəla gəldiyi zaman Rəbbinə üz tutub Ona yalvarırlar. Sonra O, Özündən onlara bir mərhəmət daddıran kimi, onlardan bir dəstə Rəbbinə şərik qoşur. (Rum surəsi, 33)

Lakin yuxarıdakı ayələrdən aydın olduğu kimi, insanın sıxıntı zamanı dua etməsi kifayət deyil. Allah`a qarşı aciz olduğunu biləndə dua etdiyi kimi, nemət veriləndə də Allah`a sığınmalıdır. Bu şəkildə, xəstəlik və sıxıntı insanın acizliyini anlayıb tövbə etməsinə və geri qalan ömrünü itaətkarlıqla keçirməsinə səbəb olur.

Xəstəliyə qarşı təvəkkül və səbir etməyin qarşılığı axirətdə sonsuz Cənnətə qovuşmaqdır

Daha əvvəl də bildirdiyimiz kimi, xəstəliklərin bir hikməti də dünyada insanların səbrinin və Allah`a təvəkküllərinin sınanmasıdır. Möminlər xəstəlik zamanı Allah`a olan sədaqət və səbri ilə cahiliyyə cəmiyyətindən fərqlənirlər. Çünki çətin zamanlarda gözəl davranışın Allah`ın rizasını qazanmağa uyğun olduğunu bilir və axirətdə böyük qarşılığının olacağını umurlar. Daha öncə Allah`a tam təslim olmayan bir insan isə xəstəliyi sayəsində bu gözəl xüsusiyyətləri qazana bilər və müvəqqəti dünyada qısa sürən sıxıntıların qarşılığında sonsuz Cənnət həyatının nemətlərinə qovuşa bilər.

Hz.İbrahimin xəstələndiyi zaman səmimi dua etməsi möminlər üçün gözəl nümunədir. Bu dua ayələrdə belə xəbər verilir:

O Rəbb ki, xəstələndiyim zaman mənə şəfa verir. O Rəbb ki, məni öldürəcək, sonra dirildəcəkdir. (Şüəra surəsi, 80-81)

Başqa bir gözəl nümunə də hz.Eyyubun sıxıntı zamanı üstün əxlaqıdır. Quranda bildirildiyinə görə, hz.Eyyuba şiddətli sıxıntı üz vermiş, lakin bu zaman Allah`a bağlılıq və sədaqət göstərib nümunəvi hərəkət nümayiş etdirmişdir. Buna görə, hz.Eyyub Allah`a təslim olmağı və təvəkkülü ilə təriflənən bir peyğəmbərdir.

Quranda xəbər verildiyinə görə, hz.Eyyub bu arada şeytanın vəsvəsələri ilə də qarşılaşmışdır. Şeytan düşdüyü həssas durumdan istifadə edib onu təvəkküldən uzaqlaşdırmaq istəmişdir. Xəstəlik və ya sıxıntı zamanı bəzi insanlar diqqətini toplaya bilmədiklərindən dolayı şeytanın təlqininə açıq olurlar. Lakin hz.Eyyub Allah`a könüldən bağlı bir peyğəmbər olaraq şeytanın tələsinə düşməmişdir. Sıxıntıdan qurtulmaq üçün səmimi şəkildə Allah`a dua edib Ondan yardım istəmişdir. Quranda hz.Eyyubun örnək duası belə xəbər verilir:

Əyyub da; bir zaman o, Rəbbinə yalvarıb demişdi: “Mənə, həqiqətən də, bəla düçar olubdur. Sən rəhmlilərin ən rəhmlisisən!” Biz onun duasını qəbul etdik və ona düçar olmuş bəlanı aradan qaldırdıq... (Ənbiya surəsi, 83-84)

Allah onun səmimi duasını qəbul edib “Şafi” (şəfa verən) ismi ilə nəyin şəfalı olacağını hz.Eyyuba bildirmişdir. Ayələrdə belə bildirilir:

Qulumuz Əyyubu da yada sal! Bir zaman o öz Rəbbinə yalvarıb demişdi: “Şeytan mənə bəla və əzab toxundurmuşdur!” “Ayağını yerə vur! Budur yuyunmaq və içmək üçün sərin su!” Bizdən bir mərhəmət və ağıl sahiblərinə bir ibrət olsun deyə, ona ailəsini və üstəlik, bir o qədər də bəxş etdik. “Əlinə bir dəstə (çubuq) götür və onunla vur. Andını pozma”. Həqiqətən, Biz onu səbir edən gördük. Necə də gözəl qul idi! O, daima Allah`a üz tutardı. (Sad surəsi, 41-44)

Hz.Əyyub sıxıntıya düşdüyü əsnada Allah`a olan təvəkkülü, bağlılığı və səbri ilə göstərdiyi üstün əxlaqın mükafatını, heç şübhəsiz, almışdır (ən doğrusunu Allah bilir). Özündən sonra gələn bütün müsəlmanlara bu əxlaqı ilə nümunə olmuşdur.