İnsanlar həyatı boyu gələcək illərə, sabaha, yaxud da bir saat sonraya müxtəlif plan qururlar. Bu planlar bəzən öncədən qurulduğu kimi baş tutur, bəzən də gözlənilməz səbəblərdən dolayı ləngiyir. Dindən uzaq insanlar bu ləngimələrin təsadüfən olduğunu düşünürlər.

Həqiqətdə isə bunların heç biri baş vermir. Bu planlar baş tutub-tutmasa da, o insanın qədərində Allah`ın öncədən təqdir etdiyi hadisələrdən ibarətdir. Bir ayədə bildirildiyi kimi: “O, göydən yerə qədər olan bütün işləri idarə edir” (Səcdə surəsi, 5). Bir başqa ayədə isə belə buyurulur: “Biz, həqiqətən də, hər şeyi qədərlə yaratdıq” (Qəmər surəsi, 49).

Hər insan işlərini özünün planladığını düşünsə də, əslində, Allah`ın ona yaratdığı qədəri yaşayır. Bu səbəbdən, insan bir şey edib qədərini dəyişdirdiyini düşünsə də, əslində, yenə qədərində olduğu üçün bunu düşünür. Həyatının heç bir anı qədərindən xaric deyildir. Komada olan insan ölərkən qədərində olduğu üçün ölür, aylar sonra ayılıb sağalsa da, yenə qədərində olduğu üçün xilas olur.

Qədəri tam anlamayan insan bütün hadisələrin təsadüfən meydana gəldiyini, kainatdakı hər şeyin varlığını başıboş olaraq davam etdirdiyini zənn edir. Buna görə də başına pis iş gələndə bunu bəxtsizlik kimi görür.

Halbuki insanın ağıl və mühakimə bacarığı olduqca məhduddur. Üstəlik, zaman və məkana bağlı varlıqdır. İnsanın başına gələn bütün hadisələri istisnasız zaman və məkandan münəzzəh olan sonsuz ağıl sahibi Allah planlayır. Bu həqiqət Quranda belə xəbər verilir:

Yer üzündə baş verən və sizin başınıza gələn elə bir müsibət yoxdur ki, Biz onu yaratmamışdan əvvəl o, yazıda olmasın. Şübhəsiz ki, bu, Allah üçün çox asandır. (Hədid surəsi, 22)

Bu böyük həqiqətin nəticəsi olaraq insan təkcə hər hadisənin xeyir olaraq yaradıldığını bilməli və Allah`ın özü üçün müəyyən etdiyi qədərə təslim olmalıdır. Necə ki, həqiqi iman edənlər həyatda hər şeyin Allah`ın qədərinə tabe olduğunu və bir hikmətlə yaradıldığını bilərək yaşayırlar. Bunun nəticəsində də mütləq xeyrə qovuşurlar. İnsanların göstərdiyi bu gözəl əxlaq və sarsılmaz bağlılıq Quranda belə xəbər verilir:

De: “Allah`ın bizim üçün yazdığından başqa bizim başımıza heç nə gəlməz. O, bizim himayədarımızdır. Qoy möminlər Allah`a təvəkkül etsinlər!” (Tövbə surəsi, 51)

Nəticədə, insan xeyir kimi də, şər kimi də dəyərləndirsə, baş verəcək olanı əngəlləyə bilməz. Xeyir kimi baxarsa, qazanar; şər kimi baxarsa, sadəcə özünə zərər verər. İnsanın peşmançılıq duyması və ya üsyankar davranması qədərindəki bir saniyəni belə dəyişdirə bilməz. Bu səbəbə görə də qula düşən tək vəzifə Allah`ın sonsuz ədalətinə və qədərinə təslim olub bütün hadisələrə xeyir gözü ilə baxmaq və qəlbi arxayın halda qədəri izləməkdir.